Jenaplan in Japan

Hoe het Jenaplanonderwijs voet aan de grond krijgt in Japan

Marion Setz - 28 augustus 2019

In Nederland heb je als kind de keuze uit talloze scholen en dito onderwijsmethodes. Je kunt naar een standaard basisschool, maar ook naar bijvoorbeeld de vrijeschool, een Montessorischool of een Jenaplanschool. Naar welke school je ook gaat: overal in het Nederlandse onderwijs speelt ontdekkend leren en eigenaarschap in meer of mindere mate een rol. Hoe anders is dat in een land als Japan. Daar volg je als leerling of student een uitgestippeld plan, met maar één doel: zo goed mogelijk scoren en bij de beste vervolgopleiding terecht komen. Het is dan ook bijzonder te noemen dat in Japan onlangs de eerste Jenaplanschool geopend is. Wij spraken Marion Setz, deelnemer aan de Schoolleidersopleiding 3.0 van MijnID.nu, die bij deze opening aanwezig was.

Marion vertelt eerst hoe ze bij die opening verzeild raakte. “Als kind ging ik naar een Jenaplanschool. Toen ik besloot dat ik in het onderwijs wilde werken, twijfelde ik niet eens over welke school. Het Jenaplanonderwijs is meer een visie dan een methode; het is een pedagogisch model. Een model waarin ik mij helemaal kan vinden.”

“Ik ben na mijn opleiding begonnen als stamgroepleider (leerkracht) in het Jenaplanonderwijs. Vanuit die rol ben ik doorgegroeid naar teamleider. Ik wilde graag schoolleider worden en begon mijn opleiding daarvoor bij een andere aanbieder.

Daar zat ik niet helemaal op mijn plek, dus switchte ik naar MijnID.nu. Ik ben bijna klaar met mijn opleiding, maar mijn carrière gaat sneller dan verwacht: ik werk al een tijdje als schoolleider. Momenteel ben ik directeur van twee scholen. Voor één van de scholen staat een grote verbouwing gepland; dat wordt een Jenaplankindcentrum.”

Interesse vanuit Japan

Marion is ook verbonden aan Jenaplan Advies & Scholing (JAS) als opleider. “Het JAS verzorgt een driemaandelijkse Jenaplanopleiding voor Japanse leerkrachten. Die is ontstaan nadat er uit Japan steeds meer interesse kwam voor het Jenaplanonderwijs en er regelmatig Japanners in Nederland in de klas kwamen kijken. Tijdens de opleiding gaan de leerkrachten drie maanden intern en wisselen ze studie en stagelopen af. Ook verblijven ze in die periode bij een gezin waarvan de kinderen naar een Jenaplanschool gaan. Zo krijgen ze de Jenaplanvisie helemaal mee.”

Eerste Jenaplanschool

Terug naar die Jenaplanschool in Japan. Marion: “Een Japanse investeerder was zo enthousiast over het Jenaplanonderwijs, dat hij een school in Nagano heeft opgekocht. Dit is de eerste Jenaplanschool in Japan. Op de school werken leerkrachten die in Nederland hun opleiding hebben gevolgd. Het schoolbestuur heeft een aantal collega’s van het JAS uitgenodigd om bij de officiële opening aanwezig te zijn. Het was heel bijzonder om te zien hoe deze onderwijsmethode wordt geïmplementeerd in een land met zo’n andere cultuur.”

Gelukkige kinderen

Op de vraag waarom Japanners ineens belangstelling hebben voor het Jenaplanonderwijs, antwoordt Marion: “Ik denk dat Japanners niet zo gelukkig zijn. Ze werken keihard, maar als je op een Japanse school komt, zie je geen enkel kind lachen. De Japanners zien dat Nederlandse kinderen in het onderwijs heel gelukkig

zijn en willen dat ook graag bereiken. Toch vraagt dat wel een grote omschakeling. Normaalgesproken heeft een Japanse school grote klassen waar iedereen netjes in rijtjes zit. Iedereen doet hetzelfde op hetzelfde moment en er is geen ruimte voor eigen inbreng, geen eigenaarschap, geen ontdekkend leren. Hoe anders is dat op een Jenaplanschool: daar staat het ‘echte leven leren’ centraal en is de ontwikkeling van creativiteit en sociaal-emotionele vaardigheden even belangrijk als het leren van feiten, lezen, schrijven en rekenen. Het ideaal van het Jenaplanonderwijs is dat kinderen samen de wereld ontdekken door dingen zelf te ontdekken en te onderzoeken.

Het ging dan ook niet direct goed op die school in Nagano, vertelt Marion. “Eigenaarschap, zelfverantwoordelijk leren en zelfstandig werken zijn containerbegrippen waarvan je eerst met het team moet bepalen welke visie je daarop hebt en welke eisen je eraan stelt. Vervolgens moeten de kinderen zich dit eigen maken. Dat gaat niet vanzelf. In Nederland zien we dit ook: kinderen die voor

het eerst met het Jenaplanonderwijs kennis maken, denken dat het feest is. Ze hebben het gevoel dat ze niets hoeven. Uiteindelijk ‘moeten’ ze natuurlijk wel wat: we willen dat ze zelfstandig met hun taken aan de slag gaan. Die ‘feestgedachte’ geldt in Nederland echter doorgaans voor één of twee kinderen die nieuw zijn in een

stamgroep. In Japan hadden we te maken met een school die startte met zeventig kinderen die uit het klassikale Japanse systeem op een Jenaplanschool kwamen. De Japanse stamgroepleiders hadden in het begin moeite met het aangeven van grenzen en het begeleiden van de kinderen. Daar hebben we ze nog wel in gecoacht. Ook nu krijgen de stamgroepleiders nog coaching vanuit Nederland.”

Uitbreiding

En hoe nu verder? “Er is veel belangstelling voor de Jenaplanschool in Nagano. Binnen tien dagen hadden ze zeventig leerlingen. Komend schooljaar gaat een tweede school open in Hiroshima en ook vanuit Shanghai is er interesse. Als dit een succes wordt, breidt de olievlek zich misschien nog wel verder uit. Maar het vraagt wel om een cultuurverandering.”

24-12-2021